Τα μνημόσυνα

Αφού στον Άδη «ουκ έστι μετάνοια» και αμετάβλητη μένει η κατάσταση του δικαίου στην αρετή και του κακού στην κακία και καταδίκη του, γιατί κάνουμε μνημόσυνα και με αυτά ζητούμε να συγχωρήσει ο Θεός τους απελθόντες και να τους κατατάξει εν σκηναίς δικαίων; Τι χρειάζονται και τα μνημόσυνα; Τα μνημόσυνα χρειάζονται, και γι’ αυτό γίνονται, και για την ωφέλεια των ζωντανών, αλλά και για τους απελθόντες. Για μας τους ζωντανούς πρώτα. Γιατί; Για να τονώνουν και ενισχύουν την πίστη μας στη μέλλουσα ζωή και να κρατούν άσβεστη την αγάπη μας στους απελθόντες κεκοιμημένους συγγενείς, πατέρες, αδελφούς και φίλους μας. Αυτό για μας. Τα μνημόσυνα όμως γίνονται δεύτερον και κυρίως για τους νεκρούς. Και μάλιστα για τους νεκρούς εκείνους, οι οποίοι μετανόησαν μεν, ίσως και την ώρα του θανάτου τους, αλλά δεν πρόφθασαν με μετάνοια έμπρακτη και έργα αγαθά να βεβαιώσουν και αποδείξουν την μετάνοιά τους. Είναι βέβαια αλήθεια, ότι και για τους αποθανόντες στην κακία και αμαρτία τελούμε μνημόσυνα και απευθύνουμε προς το Θεό δεήσεις για αυτούς. Και πράττουμε αυτά, όχι διότι νομίζουμε, ότι με τα μνημόσυνά μας αυτά οι κολασμένοι θα μεταπηδήσουν από την κόλαση στον Παράδεισο. Όχι, τέτοιο πράγμα δεν πιστεύουμε. Πιστεύουμε όμως αυτό, ότι και ο μεγαλύτερος αμαρτωλός την τελευταία ώρα μπορεί κεντούμενος και παρακινούμενος από τη χάρη του Θεού να μετανοήσει, να ζητήσει το έλεος του Θεού και να σωθεί. Αυτό δεν έγινε και με το ληστή πάνω στο σταυρό; Στην αρχή τον βλασφημούσε και αυτός τον Εσταυρωμένο Χριστό, όπως και ο άλλος ληστής. Στη στιγμή όμως μετανοεί, λέει το «μνήσθητί μου, Κύριε» και κληρονομεί τον Παράδεισο. Και ποιος γνωρίζει πόσες αμαρτωλές ψυχές, ένοχες ψυχές ληστών και κακούργων, την τελευταία τους ώρα μετανοούν και ζητούν έλεος Θεού; Αλλ’ επειδή αυτό σε μας είναι άδηλο και κρυφό και άγνωστο, γι’ αυτό τελούμε για όλους μνημόσυνα και για όλους τους κεκοιμημένους ζητούμε την ευσπλαχνία του Θεού. Μόνο για αυτούς που αυτοκτονούν ούτε κηδείες ούτε μνημόσυνα κάνουμε, αφού αυτοί μόνοι τους αφαιρούν τη ζωή τους και επομένως αποκλείουν στον εαυτό τους κάθε μετάνοια και σωτηρία (1).

Η πρώτη μαρτυρία της Αγίας Γραφής που λέει ότι πρέπει να γίνονται μνημόσυνα υπέρ των κεκοιμημένων είναι της Π. Διαθήκης στο Β’ Μακκαβαίων ιβ’ 43, όπου παρουσιάζεται ο Ιούδας Μακκαβαίος να προσφέρει θυσία για αυτούς που έπεσαν προς εξιλασμό και συγχώρηση των αμαρτιών τους. Η Ιερή Παράδοση έπειτα παρουσιάζει ανέκαθεν την αγία Εκκλησία να τελεί μνημόσυνα και να απευθύνει δεήσεις υπέρ των νεκρών. Όλες οι θείες Λειτουργίες τους μνημονεύουν και λένε· “μνήσθητι, Κύριε, και των επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου κεκοιμημένων πατέρων και αδελφών ημών και ανάπαυσον αυτούς, όπου επισκοπεί το φως του προσώπου σου”. Οι άγιοι Πατέρες Μ. Αθανάσιος, Κύριλλος Ιεροσολύμων, Ιωάννης ο Χρυσόστομος μιλούν για “μεγίστην όνησιν”, μέγιστη ωφέλεια και ανάπαυση, που προσφέρουν οι επιμνημόσυνες αυτές δεήσεις μας στις ψυχές των κεκοιμημένων. Επί λέξει ο ιερός Χρυσόστομος· “ουκ εική (όχι δηλαδή μάταια και άσκοπα) ενομοθετήθη υπό των Αποστόλων, το επί των φρικτών μυστηρίων μνήμην γίνεσθαι των απελθόντων. (Από τους αγίου Αποστόλους κανονίστηκε να γίνονται μνημόσυνα για τους απελθόντες). Ίσασιν αυτοίς πολύ κέρδος γινόμενον, πολλήν την ωφέλειαν. (Και γνωρίζουν αυτοί που τα κάνουν, ότι πολύ κέρδος γίνεται στους τεθνεώτες, πολλή ωφέλεια έχουν). Όταν γαρ ειστήκη λαός ολόκληρος χείρας ανατείνοντες, πλήρωμα ιερατικόν και πρόσκηται η φρικτή θυσία πώς ου δυσωπήσομεν υπέρ τούτων τον Θεόν παρακαλούντες; Αλλά τούτο μεν υπέρ των εν πίστει απελθόντων”. (Διότι, όταν στέκει ένας λαός ολόκληρος και σηκώνει τα χέρια προς το Θεό, καθώς και πολλοί ιερείς, και προσφέρεται η φρικτή θυσία της θείας Ευχαριστίας για αυτούς, πώς δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε το Θεό να τους λυπηθεί και τους ελεήσει, αφού τόσο επίμονα τον παρακαλούμε;) Ο Κύριλλος, όπως είπαμε, λέει· “πιστεύουμε μεγίστην όνησιν έσεσθαι ταις ψυχαίς, υπέρ ών η δέησις αναφέρεται της αγίας και φρικτωδεστάτης προκειμένης θυσίας”. Πρέπει λοιπόν και η αγία θυσία να προσφέρεται και μνημόσυνα να τελούνται και αγαθοεργίες, ελεημοσύνες και βοηθήματα να δίδονται υπέρ των κεκοιμημένων. Και όλοι οι Χριστιανοί τελούμε μνημόσυνα, εκτός από τους προτεστάντες, οι οποίοι τα απορρίπτουν τελείως. Για δε το καθαρτήριο πυρ των παπικών και τις αξιομισθίες, τα υπέρτακτα έργα των αγίων, με τα οποία οι Ρωμαιοκαθολικοί σώζουν τάχα τους αμετανόητους αμαρτωλούς, είπαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Εδώ απλώς λέμε, ότι αυτά όλα είναι πλάνες και κακοδοξίες και ούτε στην Αγία Γραφή ούτε στην Ιερή Παράδοση στηρίζονται. Επινοήθηκαν μόνο και τέθηκαν σε εφαρμογή και με τα συγχωροχάρτια του Πάπα προς χρηματισμό της παπικής Εκκλησίας.

*  *  *

(1) Το ότι τα μνημόσυνα ωφελούν και τους ζωντανούς που τα επιτελούν και τους νεκρούς υπέρ των οποίων τελούνται, γνωματεύει και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος λέει· “ο Θεός βούλεται ίνα υπ’ άλλων οι πάντες ευεργετώμεθα και ζώντες και μετά θάνατον”. Εκείνος δε ο οποίος “υπέρ της του πλησίον σωτηρίας αγωνιζόμενος (και τελών μνημόσυνα), πρώτον εαυτόν ονίνησιν είτα τον πέλας”, πρώτα τον εαυτό του βοηθεί και σώζει και έπειτα τον πλησίον του, για τον οποίο κάνει το μνημόσυνο.