Το άγιο Βάπτισμα

Το βάπτισμα είναι το πρώτο μυστήριο. Είναι θεοσύστατο, όπως είπαμε πως είναι όλα τα μυστήρια, δηλαδή το συνέστησε ο ίδιος ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού και Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός. Και το συνέστησε “έργω και λόγω”, έργω μεν όταν και ο ίδιος, παρότι αναμάρτητος εκείνος, βαπτίσθηκε στον Ιορδάνη, οπότε συνέτριψε τις κεφαλές των δρακόντων, δηλαδή των δαιμόνων που έμεναν στα ύδατα, και αγίασε τη φύση των υδάτων. Τότε μας έδειξε τον τύπο και την ανάγκη του να βαπτιζόμαστε εμείς οι αμαρτωλοί. Αλλά και “λόγω”, και κυρίως τότε, όταν έδωσε την εντολή στους αγίους μαθητές και Αποστόλους του μετά την Ανάστασή του· “πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος”. Και πάλι· “Πορευθέντες εις τον κόσμον άπατα κηρύξατε το Ευαγγέλιον πάση τη κτίσει. Ο πιστεύσας καιβαπτισθείς σωθήσεται, ο δε απιστήσας κατακριθήσεται” (Ματθ. κη’ 19 και Μάρκ. ιστ’ 15-26) (1). Θεοσύστατο λοιπόν το μυστήριο του βαπτίσματος. Ο Κύριος το ίδρυσε. Οι Απόστολοι το εφάρμοσαν και το παρέδωσαν στην Εκκλησία και η Εκκλησία το κράτησε και το κρατά, όπως το παρέλαβε.

Και πώς γίνεται το βάπτισμα;

Αφού ο βαπτιζόμενος (2) κατηχηθεί και ομολογήσει την αληθινή πίστη, και αφού αλειφθεί με ευλογημένο έλαιο, τότε βαπτίζεται, δηλαδή βουτιέται τρεις φορές στο αγιασμένο νερό της ιερής κολυμβήθρας “εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος”, όπως ο Κύριος διέταξε. Εδώ πρέπει να πούμε πως οι Λατίνοι και οι προτεστάντες δεν βαπτίζουν τα παιδιά, αλλά τα ραντίζουν με νερό και αυτό το λένε βάπτισμα. Βάπτισμα όμως δεν θα πει ράντισμα. Θα πει βούτηγμα μέσα στο νερό, ώστε ο βαπτιζόμενος να χωθεί όλος μέσα στο νερό της κολυμβήθρας, από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Αυτή η τριττή κατάδυση, όπως επίσημα λέγεται, είναι το σπουδαιότερο μέρος του μυστηρίου του βαπτίσματος. Εδώ λοιπόν έχουμε διαφορά μεγάλη με τους παπικούς και προτεστάντες. Και η διαφορά μας αυτή αποτελεί καινοτομία που μας χωρίζει, διότι ο Κύριος είπε να βαπτιζόμαστε και όχι να ραντιζόμαστε.

Τι γίνεται στο βάπτισμα;

Στο άγιο Βάπτισμα λαμβάνει χώρα ένας θάνατος και μία ανάσταση, μία γέννηση, αναγέννηση. Θάνατος πρώτα, γι’ αυτό και πρέπει να βουτιέται όλος ο βαπτιζόμενος στο νερό της κολυμβήθρας, διότι το βούτηγμα αυτό συμβολίζει το θάνατο. Ποιο θάνατο; Το θάνατο του παλαιού ανθρώπου της αμαρτίας. Νεκρώνεται, ενταφιάζεται στην κολυμβήθρα, πεθαίνει ο αμαρτωλός άνθρωπος. Φεύγει τότε από μέσα του, εξαλείφεται το προπατορικό αμάρτημα και ελευθερώνεται ο άνθρωπος από το κράτος της αμαρτίας, παρότι και μετά το βάπτισμα μένει μία κάποια κλίση και ροπή προς το κακό. Και μένει αυτή η κακή κλίση και ροπή, για να αγωνίζεται ο Χριστιανός και επιτυγχάνει και με δικές του δυνάμεις και προσπάθειες την αναγέννησή του. Πάντως από την ιερή κολυμβήθρα και με την τριπλή κατάδυση στο ευλογημένο και αγιασμένο νερό της βγαίνει ο βαπτισθείς νεκρός προς την αμαρτία, αναγεννημένος σε νέα ζωή, αναστημένος στη ζωή του Χριστού, παιδί του Θεού, Χριστιανός πιστός και πολίτης, μέλος της βασιλείας του Θεού, δηλαδή της Χριστιανικής Εκκλησίας. Επομένως και κληρονόμος της ουρανίου βασιλείας. Ο απόστολος Παύλος ως εξής περιγράφει την πνευματική αναγέννηση του ανθρώπου που παίρνει από το βάπτισμά του. “Αδελφοί, λέει ο Παύλος· όσοι εβαπτίσθημεν εις Χριστόν Ιησούν, εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν· συνετάφημεν ουν αυτώ διά του βαπτίσματος εις τον θάνατον, ίνα ώσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών διά της δόξης του Πατρός, ούτω και ημείς εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν. ει γαρ σύμφυτοι γεγόναμεν τω ομοιώματι του θανάτου αυτού, αλλά και της αναστάσεως εσόμεθα, τούτο γινώσκοντες, ότι (στο βάπτισμα) ο παλαιός ημών άνθρωπος (η κακή και πονηρή φύση μας, ο αμαρτωλός εαυτός μας) συνεσταυρώθη ίνα καταργηθή το σώμα της αμαρτίας, του μηκέτι δουλεύειν ημάς τη αμαρτία” (Ρωμ. στ’ 3-6). Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης λέει· “βάπτισμα τοίνυν εστίν αμαρτιών κάθαρσις, άφεσις πλημμελημάτων, ανακαινισμού και διαγεννήσεως αιτία”. Επομένως θάνατος του κακού, ανάσταση του αγαθού, αναγέννηση, υιοθεσία, νέα ζωή πνευματική και αγία είναι τα δώρα και οι χάρες του βαπτίσματος και έτσι πρέπει να ζούμε μετά το βάπτισμά μας, καθαροί και άγιοι. Όλοι οι Χριστιανοί.

Το βάπτισμα λέγεται και φώτισμα και “λουτρόν παλιγγενεσίας” και “μυστικόν λουτρόν” και “λουτρόν σωτηρίας” και “ύδωρ της αιωνίου ζωής” και πολλά άλλα ονόματα έχει. Και λέγεται λουτρό ψυχής, διότι αποφέρει την κάθαρση της ψυχής, “λουτρόν παλιγγενεσίας” για την επαναφορά στην πρώτη του ανθρώπου αθώα ζωή, λέγεται και “φώτισμα”, διότι φωτίζεται ο άνθρωπος, από το σκοτάδι της αμαρτίας μεταπηδά στο φως του Χριστού και γίνεται όλος φως και ζωή και ακτινοβολεί το φως της θείας, της πνευματικής ζωής. Γι’ αυτό και οι προοδευμένοι στην κατήχηση, που ήταν και έτοιμοι για το βάπτισμα, κατά την παλιά εποχή λέγονταν “φωτιζόμενοι”. Γι’ αυτό ακούμε στην Προηγιασμένη θεία Λειτουργία από το μέσο της αγίας Τεσσαρακοστής έτσι να προσκαλούνται· “όσοι προς το φώτισμα προσέλθετε, οι προς το φώτισμα προσέλθετε”. Και μετά τις δεήσεις που κάνει για αυτούς ο λειτουργός λέει· “Όσοι προς το φώτισμα προέλθετε, οι προς το φώτισμα προέλθετε” (3).

* * *

Υποσημειώσεις

(1) Όπως λέει ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας, “το άγιον βάπτισμα… έργω και λόγω υπό του Κυρίου παραδέδοται. Έργω μεν το υπό του Ιωάννου εν Ιορδάνη δεξάμενος βάπτισμα, λόγω δε τοις οικείοις εντεταλμένου μαθηταίς· απελθόντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος”. Και με το δικό του βάπτισμα άνοιξε τη θύρα του βαπτίσματός μας, με τους ιερούς του δε λόγους προς τους Αποστόλους του συνέστησε οριστικά το μυστήριο. (Βλέπε και περισσότερα στη Δογματική Π. Ν. Τρεμπέλα, τόμ. Γ’, σελ. 74 και 76).

(2) Στην αρχαία εποχή βαπτίζονταν μεγάλοι στην ηλικία, αφού νωρίτερα κατηχούνταν, δηλαδή διδάσκονταν την πίστη της Εκκλησίας και την ομολογούσαν κατά την ώρα του βαπτίσματός τους. Σύντομα όμως επικράτησε ο νηπιοβαπτισμός και αυτόν τώρα έχουμε με τον ανάδοχο, ο οποίος και την πίστη ομολογεί για λογαριασμό του παιδιού που βαπτίζεται. Ατός όμως αναλαμβάνει την ευθύνη και υποχρέωση να μορφώσει μαζί με τους γονείς του παιδιού χριστιανικά τον βαπτιζόμενο.

(3) Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέει ως προς αυτό· “το φώτισμα (το βάπτισμα δηλαδή) λαμπρότης εστί ψυχών, βίου μετάθεσις (αλλαγή βίου), επερώτημα της εις Θεόν συνειδήσεως (δέηση στο Θεό, για να μας δώσει αγαθή συνείδηση)· το φώτισμα βοήθημα της ασθενείας (της ψυχικής αδυναμίας) της ημετέρας· το φώτισμα σαρκός απόθεσις (αποτίναξη του σαρκικού φρονήματος)· Πνεύματος ακολούθησις, Λόγου (του Θεού Λόγου) κοινωνία, πλάσματος (του ανθρώπου δηλαδή) επανόρθωσις, κατακλυσμός (εξαφανισμός) αμαρτίας, φωτός μετουσία (συμμετοχή στο φως), σκότους κατάκλυσις· το φώτισμα όχημα προς Θεόν, συνεκδημία Χριστού (πορεία μαζί με το Χριστό), έρεισμα (στήριγμα) πίστεως… κλεις (κλειδί) ουρανών βασιλείας”. Και ο Ιερός Δαμασκηνός· “διά του βαπτίσματος την απαρχήν του Αγίου Πνεύματος λαμβάνομεν, και αρχή ετέρου βίου γίνεται ημίν η παλιγγενεσία, και σφραγίς και φυλακτήριον και φωτισμός”. Και άλλος· “το βάπτισμα καλείται φώτισμα ή φωτισμός, καθόσο ο βαπτιζόμενος πληρούται (γεμίζει) του φωτός της χάριτος και της πίστεως, δι’ ων καθίσταται ικανός, όπως διάγη “ως τέκνον φωτός” (Εφεσ. ε’ 8). Διά τούτο οι κατηχούμενοι καλούνται και φωτιζόμενοι, οι νεοβαπτισμένοι νεοφώτιστοι και το βάπτισμα ένδυμα φωτεινόν”.